การเพาะเลี้ยงเห็ดขอนขาว

เห็ดขอนขาว (ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lentinus squarrosulas Mont. ,ชื่อสามัญ : เห็ดขอนขาว ,ชื่ออื่น : เห็ดมันมะม่วง เห็ดมัน)

ลักษณะโดยทั่วไปของเห็ดขอนขาวและเห็ดขอนดำโดยทั่วไปแล้วลักษณะก้านจะชูออกมา และหมวกเห็ดจะมีรอยปุ๋มตรงกลางเล็กน้อย โดยที่ขนาดของหมวกเห็ดจะไม่ใหญ่มากและถ้าหากสีของเห็ดเป็นสีขาวทั้งต้นจะถูกเรียกว่าเห็ดขอนขาวแต่ถ้าที่หมวกเห็ดออกสีคล้ำ ๆ หน่อยจะเรียกว่าเห็ดขอนดำ ส่วนมากจะขึ้นบนไม้เนื้อแข็งและก้อนเชื้อเห็นที่ชาวไร่เพาะขึ้นมา

ลักษณะทางกายภาพ

พบในบริเวณที่ชื้นแฉะหรืองอกบนไม้เนื้อแข็ง จะขึ้นมากในช่วงที่มีอากาศร้อนอบอ้าว อุณหภูมิประมาณ 31ºC และสามารถพบได้บ่อยในฤดูฝน

ลักษณะรูปร่าง

มีลักษณะดอกคล้ายเห็ดนางฟ้าแต่หมวกเห็ดจะหลมมีขนาดไม่ใหญ่มาก เนื้อบางและเหนียวเล็กน้อย บนหมวกเห็ดจะมีลักษณะเป็นหลุมลงไปเล็กน้อย ถ้าดอกเห็ดมีสีขาวจะเรียกเห็ดขอนขาว ถ้าหมวกเห็ดมีสีน้ำตาลหรือดำจะเรียกว่าเห็ดขอนดำ

การทำก้อนเชื้อเห็ด

สูตรอาหาร

สูตรที่ 1

• ขี้เลื่อยแห้ง (ไม้ยางพารา ไม้มะขาม) 100 กิโลกรัม
• รำละเอียด 3-5 กิโลกรัม
• ปูนขาว หรือ แคลเซียมคาร์บอเนต (หรือยิบซั่ม) 0.5-1 กิโลกรัม ( หรือเพิ่ม น้ำตาลทราย 2-3 กิโลกรัม)
• ผสมน้ำ ปรับความชื้น 50-55 เปอร์เซ็นต์

สูตรที่ 2

• ขี้เลื่อยไม้เบญจพรรณ 100 กิโลกรัม
• แอมโมเนียมซัลเฟต 1 กิโลกรัม
• ปูนขาว 1 กิโลกรัม
• ผสมส่วนผสมทั้ง 3 ชนิด หมักกับน้ำประมาณ 2-3 เดือน กลับกองประมาณ 3-4 ครั้ง
• นำไปผสมกับรำละเอียด 3 กิโลกรัม (หรือเพิ่มน้ำตาลทราย 2 กิโลกรัม)
• ปรับความขึ้นประมาณ 50-55 เปอร์เซ็นต์

สายพันธุ์

เบอร์ 3 สีหมวกดอกขาว เกล็ดหรือขนขาวนวล ลักษณะก้านอวบ เกิดเป็นกอ เหนียวน้อย ดึงออกจากวัสดุได้ง่ายกว่า อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเจริญของเส้นใยอยู่ระหว่าง 30-32 เซลเซียส โดยเจริญได้ 11-12 มิลลิมตรต่อวัน ให้ผลผลิดเฉลี่ย 80 กรัมต่อวัสดุเพาะ 1 กิโลกรัม

อุปกรณ์

• 1. อาหารเพาะ
• 2. หัวเชื้อเห็ดขอนขาว
• 3. ถุงพลาสติกทนร้อนขนาด 7 X 13นิ้ว , 8 X 13 นิ้ว หรือ 9 X 13 นิวฯลฯ
• 4. คอพลาสติกขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-1.5 นิ้ว
• 5. สำลี ยางรัด
• 6. ถังนึ่งไม่อัดความดัน
• 7. โรงเรือนหรือสถานที่บ่มเส้นใยและเปิดดอก

วิธีการทำ

• 1. บรรจุอาหารเพาะลงในถุงพลาสติกทนร้อน กดให้แน่น สูงประมาณ 2/3 ของถุง
• 2. รวบปากถุง สวมคอผลาสติก พับปากถุงลงมาดึงให้ตึง รัดยางให้แน่น อุดด้วยสำลี หุ้มทับด้วยกระดาษหรือฝ่าครอบพลาสติก
• 3. นำไปนึ่งฆ่าเชื้อ ที่อุณหภูมิ 90-100 องศาเซลเซียส สม่ำเสมอ เป็นเวลาไม่น้อยกว่า 3 ชั่วโมง จากนั้นทิ้งให้เย็น
• 4. นำถุงอาหารที่นึ่งฆ่าเชื้อแล้ว มาใส่เชื้อจากหัวเชื้อเห็ดที่เตรียมไวโดยทั่วไปจะเลี้ยงในเมล็ดข้าวฟาง เขย่าให้เมล็ดข้าวฟางกระจายออก และใส่ลงในถุงอาหาประมาณถุงละ 15-20 เมล็ดโดยปฏิบัติในที่สะอาดไม่มีลมโกรก เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคและแมลง
• 5. นำไปวางในโรงเรือนหรือสถานที่สำหรับบ่มเส้นใย อุณหภูมิประมาณ 28-32 องศาเซลเซียส เพื่อให้เส้นใยเจริญ

การเจริญเส้นใยของเห็ดขอนขาว

• เส้นใยเห็ดขอนขาวระยะเวลาการเจริญทางเส้นใยตั้งแต่เพาะเชื้อจนเริ่มให้ดอกเห็ด เฉลี่ย 20-30 วัน

โรงเรือนเปิดดอก

• โรงเรือนเปิดดอกเห็ดขอนขาวควรให้มีแสงผ่านเข้าภายในโรงเรือนได้ประมาณ 60-70 เปอร์เซ็นต์ มีช่องเปิด-ปิดสำหรับถ่ายเทอากาศ อาจใช้ตาข่ายพรางแสงมุงหลังคาและฝ่า และในกรณีฤดูฝน มุงหลังคาทับด้วยคา หรือวัสดุกันน้ำ

การเปิดถุงและการกระตุ้นให้เกิดดอก

• เปิดจุกสำลี หรือตัดปากถุง วางในโรงเรือน ให้ความชื้นโดยการให้น้ำในโรงเรือนและบริเวณก้อนเชื้อ ให้มีความชื้นสัมพัทธ์ 70-80 เปอร์เซ็นต์ ปรับโรงเรือนให้มีสภาพร้อนชื้นอุณหภูมิประมาณ 33-36 องศาเซลเซียส ประมาณ 2-3 วัน ดอกเห็ดจะเริ่มงอก จากนั้นปรับอุณหภูมิในโรงเรือนให้ลดลงมีอากาศถ่ายเทได้ดี ความขึ้นสัมพัทธ์ 60-70 เปอร์เซ็นต์ มีแสงสว่างปานกลางเพื่อให้ดอกเห็ดเจริญเติบโตต่อไป เห็ดขอนขาวจะทะยอยให้ผลผลิต

การเก็บดอกเห็ด

• ควรเก็บดอกขณะที่หมวกเห็ดมีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 3 เซนติเมตร และเก็บส่วนต่างๆ ของดอก ให้หลุดออกจนหมด เพื่อป้องกันการเน่าเสียจากเศษหรือส่วนของดอกเห็ดที่เหลือติดค้างอยู่ที่ก้อนเชื้อ ขนาดของดอกเห็ดที่เก็บขึ้นกับความต้องการของผู้เพาะ ดอกเห็ดอ่อนจะมีราคาสูงกว่าดอกเห็ดที่บานเต็มที่ และมีความเหนียวน้อยกว่าเห็ดบาน

สรรพคุณ

ต้นปฏิกิริยาอ๊อกซิเดชั่นจากสารอนุมูลอิสระ ซึ่งได้จากการสกัดหยาบของส่วนเซลล์ของเห็ดขอนขาว (Lentinus squarrosulus) ด้วย ethyl acetate บำรุงน้ำอสุจิ ตับ ไต ปอด ร้อนใน หลั่งน้ำลาย ย่อยอาหาร และบำรุงกระเพาะ หยุดอาการไอ ลดไข้ กระตุ้นการทำงานของลำไส้ ระบบเลือด หัวใจ และบำรุงสมอง หลอดลมอักเสบเรื้อรัง ขับเสมหะ โรคหอบค ช่วยระบาย รักษาโรคบิด ยับยั้งเซลล์มะเร็ง

ขอบคุณที่มา กลุ่มจุลชีววิทยาประยุกต์ กรมวิชาการเกษตร
โดย สัจจะ ประสงค์ทรัพย์ นักวิชการเกษตรชำนาญการ
Satja Prasongsap (Research Scientist)
Horticultural Research Institute

• สอบถามข้อมูลรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่
• สหกรณ์บริการ ส่งเสริมอาชีพและวัฒนธรรมชลบุรี จำกัด
• Adress:  18/7 หมู่ 7 ต.หนองรี อ.เมือง จ.ชลบุรี 20000
• Phone:  09 7997 3138
• Email:  admin@cmpccoop.com